Op deze pagina wetenswaardigheden over het weer in Nederland de laatste jaren, zomers en winters. Tevens inzicht, met grafieken en cijfers, in de opwarming in Nederland!
Hier een korte beschrijving van het verloop van de laatste zomers en winters, bijzonderheden (bijzondere weergebeurtenissen) en cijfers. Standaard staan hier de zomer en winter van het van afgelopen jaar; selecteer voorgaande jaren met de selectiebox!
Selecteer hieronder de zomer of winter voor een terugblik, beschrijving en cijfers daarover
Er zijn nog mensen die soms twijfelen aan de opwarming van het klimaat. Los nog van de vraag waardoor de opwarming veroorzaakt wordt mogen we toch met grote zekerheid stellen dat het warmer geworden is in bijna alle delen van de wereld, maar vooral in het Noordpoolgebied. Hoe zit het in Nederland?
Na de teleurstellende zomers van 2011 en 2012, en de koudere winters van 2010 t/m 2013 en een koud voorjaar in 2021 zou je het misschien niet meteen zeggen, maar ook in Nederland is het de laatste 30 jaar fors warmer geworden. Van de 20 warmste jaren sinds 1706 zijn er 17 van na 1989, en de 6 warmste jaren in ruim 3 eeuwen dateren allemaal van na 2005, te weten: 2014, 2020, 2018, 2006, 2007 en 2019. Het koudste jaar van de laatste 30 jaar (1996) haalt daarentegen niet eens de top 60 van koudsten sedert 1706!
Sedert 1988 zijn er zeer veel extreem zachte, soms bijna vorstloze winters geweest. De winters van 1989, 1990, 2007, 2014, 2016, 2020 en 2022 waren waren warmer dan welke winter in de periode 1706-1988 dan ook. De winters van 2014 en 2020 waren praktisch vorstloos. De vorst in de wat koudere winters van 2009 t/m 2013, en in de ene koude week in februari 2021, stelde nu ook weer niet heel veel voor. Het leidde tot schaatsweer, doch aangehouden tegen het 20e eeuwse gemiddelde waren deze winters eerder 'normaal' te noemen, en zeker niet koud of streng (m.u.v misschien 2010 die ; vrij koud' was), Zie meer over winters op Komen er horrorwinters? De 'koudere winters' van de laatste jaren. ).
De zomers van 2011, 2012 en 2021 waren teleurstellend door de vele regen, en 2011 werd als er kil ervaren; maar qua temperatuurgemiddelde was 2011 normaal, en 2012 behoort zelfs tot de 25 warmsten van de laatste ruim 100 jaar. De lente van 2013 werd 'zeer koud' genoemd in de media. Klopt, die lente was ook erg koud, zeker de maand Maart. Echter, over de hele periode van 3 eeuwen bezet die lente slechts een ca 50e plaats in het 'koude lente klassement', terwijl we daartegenover in de laatste 20 jaar vele extreem warme lentes hadden, waaronder de uitschieters 2007, 2009, 2011, 2014 en 2018, die warmer waren dan welke lente in de periode 1706-2000 dan ook! Het temperatuurgemiddelde is daarom nog altijd fors aan het stijgen - over de laatste 30 jaar was de gemiddelde jaartemperatuur al zo'n 1,5 graad hoger dan over de 20e eeuws. Veel mensen weten eigenlijk niet meer dat het vroeger vrij gebruikelijk was dat er zelfs in april nog sneeuwbuien vielen (soms zelfs 5 - 10 cm midden in april!), haast ondenkbaar tegenwoordig! (zie ook Koude lente 2013 - en de opwarming dan? )
Het lijkt alsof de temperatuur sinds 1988 een sprong omhoog heeft gemaakt. Tot dat jaar was er een regelmatige afwisseling tussen warme en koudere jaren, zachte en strenge winters , etc. Sinds 1988 zijn echter bijna alle maanden en jaren (zeer) warm geweest, enkele uitzonderingen daargelaten - bijv. de jaren 1996 (koud), 1991 (normaal), 1993 (normaal) en 2010 (iets te koud). Sinds 2014 zijn echter alle jaren zonder uitzondering zeer warm geweest.
Grafiek van alle gemiddelde jaartemperaturen van 1706 t/m 2013 in Nederland: duidelijk is te zien hoeveel zeer warme jaren we hadden vanaf 1988. Het jaar 2013 werd in de media al als 'koud jaar' aangemerkt. Ten opzichte van de afgelopen 30 jaar kun je dat best zeggen. ten opzichte van de hele periode of de hele 20e eeuw was 2013 aan de warme kant!
Tabel met een overzicht van de wamste jaren sedert 1706, ter vergelijking een overzicht van de warmste jaren van 1706 t/m 1987, en een overzicht van de koudste jaren sedert 1706; gemiddelde jaar temperatuur in graden celcius
Opmerkelijk:
• Vóór 1987 hadden 4 van de ruim 280 jaren een gemiddelde temperatuur van 10,5 graden of hoger; sinds 1988 zijn daar (tot 2022) 20 bijgkomen, na 2013 alle jaren!
• Vóór 1987 hadden 15 van de ruim 280 jaren een gemiddelde temperatuur van boven de 10 graden; sinds 1988 waren alle jaren, op 5 na, warmer dan 10 graden!
Diagrammen Warme en Koude maanden - opwarming in beeld
Sinds 1988 is de temperatuur in Nederland, van het één op het ander jaar lijkt wel, flink gestegen. Sindsdien komen (vrij) koude maanden/seizoenen af en toe nog eens voor, maar warme en vooral zéér warme maanden en seizoenen zijn ver in de meerderheid.
De hier afgedrukte diagrammen geven daar een beeld van: schematisch per maand is een indicatie gegeven of deze normaal (N), warm (W), koud (K), zeer warm (ZW), zeer koud (ZK), extreem warm (XW) of extreem koud (XK) was. Links het diagram voor de periode van 1961 t/m 1987, rechts het diagram voor de periode 1988 t/m heden. Zie het grote verschil tussen de periode 1961 t/m 1987 t.o.v. 1988 heden!
In beide gevallen zijn dezelfde criteria gehanteerd, waarbij het gemiddelde over alle 100 jaar van de hele 20e eeuw als Normaal geldt: N Normaal: Gemiddelde maandtemperatuur binnen 0,5 graden van het gemiddelde over de 20e eeuw. W Warm: > 0,5 graden boven de Normaal K Koud: > 0,5 graden onder de Normaal ZW Zeer Warm: behorend de de 10% a 12% warmsten in 3 eeuwen (sedert 1706), dwz > ca. 2 graden boven de Normaal ZK Zeer Koud: behorend de de 10% a 12% koudsten in 3 eeuwen (sedert 1706), dwz > ca. 2 graden onder Normaal, voor wintermaanden > 3 a 4 graden onder normaal XW Extreem Warm: Warmste ca 1% (uitschieter boven de rest) in periode 1706-1990, of: zou indien voorgekomen in 1990 Recordwarm zijn geweest XK Extreem Koud: Koudste ca 1% (uitschieter boven de rest)
Aardig is dat per jaar (horzontale rij) of per periode (vertikale kolom, bijv 'alle aprilmaanden van de jaren '80) in 1 oogopslag te zien is of die periode te warm of te koud was: gewoon alle 'W'-tjes en 'K'-tjes plussen en minnen (zeg dat ZW of ZK-tjes dubbel tellen en XW'tje driedubbel).
Vergelijk bijvoorbeeld de zomers van 1961 -1965 eens met de laatste 20 zomers! De laatste 20 jaar bijna louter warme zomers gehad! Of, kijk eens hoeveel koude aprilmaanden we na 1989 nog gehad hebben?
Zie ook Opwarming in Nederland? De zeer warme jaren na 1987
Glazen bol-kijkers en horrorwinters
Elk jaar in de herfst komen de glazenbol kijkers weer, de goeroes die ons weten te vertellen dat we een horrorwinter tegemoet gaan, ja, de winter van 2014 zou wel eens de de koudste winter in honderd jaar kunnen worden! En ook de winters daarna werden regelmatig getipt als 'gaat zeer streng worden. Ten eerste hebben deze mensen kennelijk geen flauw benul hoe koud winters in het verleden wel eens geweest zijn! Bedenk dat het in vroeger tijden soms voorkwam dat het 3 maanden winterde, van tijd tot tijd ijzig was, Zuiderzee en grote rivieren wekenlang konden dichtvriezen, en er soms tot ver in maart nog geen scheepverkeer mogelijk was! Ten tweede bleek de winter van 2014 in onze contreien juist extreem zacht uit te vallen, niks horrorwinter! Ook 2022 zou weer flink winterweer gaan leveren, maar helaas, dat ging eveneens niet door. Lange termijn verwachtingen baseren zich vaak op algemene stomingen, cyclische verschijnselen en bepaalde indices, maar het blijkt vaak toch nog maar weinig betrouwbaar. Het ijskoude weer kan zomaar een eind verder van Nederland langs gaan...
Rond 2013 vernamen we uit de media regelmatig dat we de laatste jaren weer koudere winters beleven, ja, de winters van de laatste jaren waren bar! Zal het klimaat nu echt wel opwarmen, is het niet zo dat de temperatuurstijging afvlakt?
Hoe bar waren de laatste paar winters nu echt? En hoe zit het met de temperatuurstijging?
Daartoe kijken we eens naar de gemiddelde temperaturen van alle winters van de laatste ruim 300 jaar, de periode 1707 t/m heden En tevens naar het lopende 30 jaar gemiddelde.
In de grafiek linksonder kunnen we alle gemiddelde wintertemperaturen van 1707 t/m 2015 aflezen. Een aantal jaren staan expliciet aangeduid. We zien hoe streng de winter van 1963 was, even koud als de winter van 1830. Rond 1800 kwamen strenge winters duidelijk veel algemener voor dan tegenwoordig - we spreken van de kleine ijstijd. Vóór 1988 kwamen er maar 6 winters voor die de 5,0 graden haalden, sinds 1988 zijn daar 13 bijgekomen, waarvan 4 recordwarme winters! De winter van 1996 was streng te noemen, maar valt in het niet bij 1963. En dan die koudere winters van de laatste jaren (vóór 2014)...? nou ja, 2010 was inderdaad vrij koud te noemen. Vooral de vele sneeuw toen gaf die winter een 'bar' karakter. Bijzonder koud was het echter niet. De overige winters, zoals die van 2011 en 2013, waren eerder normaal te noemen.
En bekijken we dan eens het 30-jaar voortschrijdend gemiddelde van de wintertemperatuur in Nederland, zie de grafiek rechts. Het eerste punt in die grafiek betreft het gemiddelde over de periode 1707 t/m 1736, het laatste punt het gemiddelde van de laatste 30 winters. Het koudst was het van 1776 t/m 1805: de 2e dip kleine ijstijd - de eerste dip was rond 1600, maar toen werd de temperatuur nog niet gemeten. Rond 1800 was de gemiddelde wintertemperatuur in Nederland ca 1,2 graden! Ter vergelijking: de 'koudere' winters van 2010 - 2013 hadden gemiddelde temperaturen van 1.1 graden (2010), 2.3 (2011), 4.1 (2012) en 2.9 (2013); het koudst waren 1830 en 1963 (beide -3.1), het warmst 2007 (6.5).
Vlakt de temperatuurstijging af?
In de afgelopen 25 jaar is het 30 jaar gemiddelde van de wintertemperatuur verder gestegen van 2,6 naar 4,1 graden.
Aangezien de komende jaren oa de koude winters van 1996 (-0.1 graden) en 19997 (1,9 graden, met Elfstedentocht) afvallen, zal het 30-jaar-gemiddelde vrijwel zeker verder stijgen, tenzij we al snel een paar koude Elfsteden-winters in het verschiet hebben!
Vlakt de temperatuurstijging dus af? Er is werkelijk niets wat daarop wijst!
Naschrijft 2014
De winter van 2014 is in delen van Canada en de VS (m.n. het noord-Oosten) van tijd tot tijd erg koud geweest, en met barre sneeuwstormen. In Chicago zelfs de op 2 na koudste winter in ca 120 jaar! In andere delen van de VS echter was het juist extreem zacht, in California zelfs recordwarm! In Nederland en West Europa is de winter van 2014 extreem zacht uitgevallen, op een gedeelde 2e plaats van alle winters sedert 1707. Met een record laag aantal van 10 vorstdagen en een koudegetal dat op 0,0 bleef steken!
Het koudegetal is een maat voor de 'totale hoeveelhied vorst' die in een winter voorgekomen is. Hier de koudegetallen van de 20e en 21e eeuw in een diagram, waarbij de kleur van een jaartal een indicatie hoe zacht/koud/streng een winter was
De lente van 2013 was koud - gemiddelde temperatuur 7,4 graden, de koudste sinds 1970! Een 7e plaats van de koudste lentes sinds 1901, een gedeelde 53e plaats sinds 1706. Dit kwam vooral door de zeer koude maartmaand en de vrij kille meimaand. April was qua temperatuur nog tamelijk normaal. De periode 11 - 31 maart was de koudste in zijn soort in ruim een eeuw! Maart telde maar liefst 19 vorstdagen. (wat meer lente 2013 details, zie De koude Lente van 2013 ).
Ook de lente van 2021 was vrij koud. Deze keer was niet zozeer maart koud (die was zelfs vrij zacht), maar waren april en mei beide tamelijk jkoud. In april viel op enkele dagen vanaf 2e paasdag natte sneeuw, en de grond werd regelmatig wit. Mei was in 2021 kil en wisselvallig met weinig voorjaarswarmte. Maar...de klimaatopwarming dan? Hoe zit het daar mee?
In de laatste ruim 30 jaar - sinds 1988 - waren vrijwel alle lentes warmer dan het 20e eeuwse gemiddelde, behalve 1996, 2013 en 2021. Maar liefst 18 van de 35 lentes sinds 1988 en t/m 2022 waren warmer dan 10,0 graden, iets dat van 1706 tot 1988 slechts 8 keer in 280 jaar voorkwam(!). De lente van 2013 was 1 graad onder het 20e eeuwse gemiddelde, terwijl de recordwarme lentes van 2007, 2009 en 2011 daar ruim 2 tot ruim 3 graden boven lagen! De lente van 2021 was aan de koude kant, maar nog geen halve graad onder het 20e eeuwse gemiddelde. Het lente gemiddelde sinds 1988 (35 jr) is inmiddels zodanig gestegen dat er zeker 20 a 25 koude lentes a la 2013 achter elkaar(!) nodig zijn om op het temperatuurniveau van de 20e eeuw terug te komen! Zie de grafiek rechtsonder in dit artikel!
Historisch koud lenteweer...
In de 20e eeuw hebben we nog wel eens kouder weer in de lente gehad dan in 2013: in 1983 kwam de eerste (en tevens enige) dag met >20 graden pas op 31 mei. Op 11 april 1978 viel er 10 centimeter sneeuw en In 1979 viel zelfs in de eerste dagen van mei nog sneeuw. De koudste lente van de 20e eeuw was die van 1962 met gemiddeld 6,5 graden, tegen 8,5 graden normaal in de 20e eeuw (tegenwoordig is 9,9 graden 'normaal'). Deze zeer koele lente werd ook nog gevolgd door een zeer koele zomer, en de legendarisch strenge winter van 1963!
In de 18e en 19e eeuw kwamen nog veel koudere lentes voor, schaatsen in maart kwam regelmatig voor en soms kon men zelfs begin april nog de bevroren vaarten over! Zoals de lente van het extreem koude jaar 1740 (5,0 graden), toen mei zo koud was dat er nog regelmatig sneeuw viel en in juni 1740 het gras nog niet wilde groeien! In de lente van 1845 (5,1 graden) was het vooral maart die extreem koud was: met Pasen (23 mrt) was de Zuiderzee nog dichtgevroren en er werd een paasontbijt op het bevroren IJ in Amsterdam gehouden! In 1771 liep men op 31 maart nog over het ijs van de waddenzee naar Schiermonnikoog!
Meer over extreme lente kou in vroeger tijden zie ook Winterweer in maart - met paarden over de bevroren rivieren...
Beeld van de lente van 2013
Om de lentes in historisch perspectief te zetten, enkele getallen (zie ook de grafiek rechts)
Gemiddelde lente temperaturen (sedert 1706):
Temp. Jaar: 5.0 -> 1740 koudste lente ooit 5.1 -> 1845 op 1 na koudst
... 6.5 -> 1962 Koudste in 20e eeuw (13e in 3 eeuwen)
... 7.4 -> Lente 2013 koudst in 40 jaar; Lente 1970; (1984: 7,5)
... 8.1 -> Lente 2021
... 8.5 -> Gemiddelde alle lentes 20e eeuw
... 9.5 -> Huidige normale gemiddelde (1981 t/m 2010)
... 10.7-> 1862,1811, warmst in periode 1706-2006 10.7-> Lente 2017 10.8-> Lente 2009 11.0-> Lente 2011 11.1-> Lente 2018 11.3-> Lente 2014 11.7-> Lente 2007, recordwarm
In 2011 in 2012 hebben mensen de zomer ervaren als erg koel en zeer wisselvallig, en zo ook in 2021. Zijn de zomers in vergelijking met 'vroeger' nu eigenlijk óók warmer geworden? De meeste zomers vanaf 2013 waren (zeer) warme zomers, in vegelijking met wat in de 20e eeuw gebruikelijk was, van 2018 t/m 2022 waren 4 van de 5 zomers zelfs uitzonderlijk warm. Hoe warm waren de zomers volgens de cijfers? Als er sprake is van opwarming, zijn de zomers de afgelopen jaren dan ook warmer geworden?
In Nederland bestaat inmiddels een lange temperatuur meetreeks. Gemiddelde maandtemperaturen zijn bekend sinds 1706; sinds 1850 weten we ook aantallen zomerse (>25 graden) en tropische (>30 graden) dagen. Verder is het zogenaamde Warmtegetal een aardige maat voor de totale hoeveelheid zomerse warmte.
Zomers van de laatste ca 10 jaar
Eigenlijk vielen alle zomers vanaf 2013 (zeer) warm uit, waarvan 2018, 2019, 2020 en 2022 zelfs uitzonderlijk warm - zie de grafiek met zomergemiddelden hieronder. Koel weer kwam, in vegelijking met overeenkomstige maanden in de 20e eeuw, eigenlijk alleen nog voor in het voorjaar van 2013 (toen maart erg koud was en ook mei vrij kil) en 2021 (toen april en mei vrij koel waren). Ook was augustus 2014 aan de koele kant, maar deze werd echter wel vooraf gegaan door een uitzonderlijk warm voorjaar, zoals ook de lentes van 2017 en 2018 utzonderlijk warm waren.
De zomer van 2011 leverde langdurige wisselvallige perioden, soms met veel regen en lage temperaturen. Toch was de gemiddelde zomertemperatuur toen uiteindelijk 16,3 graden, een waarde die in de 20e eeuw heel normaal was! Bovendien kende 2011 een extreem warm voorjaar en een zeer warme nazomer met zomerwarmte tot zelfs begin oktober. In 2021 waren juli en augustus wisselvallig met veel buien, maar juli was nauwelijks koeler dan normaal (in de 20e eeuw zou zo'n julimaand 'warm' genoemd zijn), en augustus 2021 was vrij koel t.o.v. de huidige normaal waarde, maar was in vegelijking met een gemiddelde 20e eeuwse augustus vrij normaal in temperatuur. Datzelfde gold voor juli 2020. Juni was in 2021 echter de warmste junimaand van de 20e en 21e eeuw, zodat de zomer van 2021 als geheel toch flink warm uit viel. De overige voorjaars- en zomermaanden sinds 2013 waren allen warm tot soms extreem warm (mei en juli 2018, augustus 2020 en 2022, juni 2017, 2019 en 2021) te noemen.
Kijken we naar het aantal zomerse dagen (dagen >25 graden) in het zomerseizoen, dan zijn dat er over de laatste 30 jaar gemiddeld 28 per jaar, maar de laatste jaren veel vaker ruimsschoots meer dan 30. In de 20e eeuw was 20 zomerse dagen normaal! Als we de laatste jaren een nog wat relatief koele zomer hebben, zoals in 2011 of 2021, dan komt deze over het hele jaar, inclusief voor- en najaar, vaak toch nog op 20 zomesre dagen. Vergelijk dat eens met de zomers van 1962, 1965 en 1956, toen er in het hele jaar maar 4 zomerse dagen voorkwamen! De Julimaanden van 1907, 1919, 1954, en 1965 telden zelfs maar 6 dagen boven de 20 graden (in de kille juli van 2011 waren dat er nog altijd 16)! Augustus 1956 en 1912 kwamen tot slechts 5 dagen boven de 20 graden! Ondenkbaar tegenwoordig! De als erg kil ervaren Augustus 2014 telde er nog altijd 17, en de wat koelere augustusmaand van 2021 had er toch zomaar even 20!
Nog wat cijfers... kijken we eens naar de periode 1901 t/m 1988 in vergelijking met de periode vanaf 1989 (de afgelopen ruim 30 zomers).
Periode 1901 t/m 1988
Periode 1991 t/m 2020
Gemiddeld aantal Zomerse dagen in een jaar
20
28
Gemiddelde zomertemperatuur (jun,jul,aug)
16.1
17.5
Aantal zomers met gemidd. temp > 17.5 graden
6 (7%)
15 (50%)
De grafiek hieronder toont alle gemiddelde zomer temperaturen sinds 1706. We zien dat bijzonder koude zomers, zoals in 1907 of 1956, tegenwoordig niet meer voorkomen. Eigenlijk hebben we de laatste ruim 30 jaar, behalve in 1993 dan, louter warme zomers gehad...
Warmtegetal
het Warmtegetal is een maat voor de 'totale hoeveelheid zomerwarmte' in een jaar: Bereken per dag de gemiddelde temperatuur van die dag (het gemiddelde over 24 uurlijkse metingen). Als het boven de 18 graden ligt, tel het meerdere daarover op bij het warmtegetal. Dus: een dag met een gemiddelde temperatuur van 20,2 graden levert 2,2 punten op voor het warmtegetal. De warmste zomer vanaf 1901 (2006) kwam tot warmtegetal 201.3, de koudste (1962) tot slechts 4,8. De 'legendarische' zomer van 1976 kwam tot 163.8.
De zomer van 2011 die destijds als erg wisselvallig en kil werd ervaren scoorde met 43,3 aan de lage kant, maar in de 20e eeuw was dat een heel gemiddelde waarde. Sinds 2018 waren bijna alle zomers, behalve 2021, 'topzomers' die boven de 130 scoorden, een waarde die vóór 1990 maar eens in de 30 jaar voorkwam!
Verder kijkend naar het warmtegetal valt het volgende op:
• 13 van de 34 zomers van 1989 t/m 2022 scoren warmtegetal > 100, iets dat vóór 1989 slechts 6 van de 88 zomers voor elkaar kregen!
Hieronder heb ik de zomers sinds 1901 gesplitst in 2 ranglijsten: de warmste zomers volgens het warmtegetal van 1901 t/m 1988, en de warmste zomers van 1989 t/m 2022 (zie tabellen hieronder). Kijk eens naar deze tabellen, en let op het grote verschil tussen de zomers van vóór 1989 en de zomers vanaf 1989:
• Een 'gemiddelde' zomer van voor 1989 scoorde een warmtegetal 38: de helft van de zomers was kouder, de helft warmer
• Na 1988 was van de 34 zomers (1989 t/m 2022) nog slechts 1 zomers die onder de 38 scoorde, de overige 33 zomers waren warmer!
• Een 'gemiddelde' zomer sinds 1989 (de nummer 17) scoorde een warmtegetal 95,2, dit is 2,5 x zo hoog als vóór 1989!
Wat betreft de zomerwarmte in de laatste ruim 30 jaar mogen we dus echt niet klagen: de zomers zijn gemiddeld stukken warmer dan voor 1989 het geval was!
nr
Warmste zomers periode 1901 t/m 1988 (warmtegetal)
nr
Warmste zomers periode 1989 t/m 2022 (warmtegetal)
1
1976 163.8
1
2006 201.3
2
1947 159.2
2
2018 196.0
3
1983 133.9
3
1995 169.7
4
1982 112.7
4
1994 147.9
5
1975 109.9
5
2020 145.6
6
1959 101.2
6
2022 138.3
7
1969 99.2
7
2003 133.4
8
1911 94.4
8
2019 130.9
9
1941 74.3
9
1997 115.4
10
1986 70.2
10
2016 113.9
11
1970 67.5
11
2001 104.6
12
1973 67.1
12
1992 102.8
13
1932 67.0
13
2013 101.8
...
...
...
...
...
...
44
1972 37.8 -> midden vd lijst
17
2015 95.2 -> midden vd lijst
...
..
...
...
...
...
80
1913 11.2
26
2009 77.7
81
1920 11.0
27
2002 76.1
82
1940 8.7
28
2000 59.5
83
1909 7.1
29
2021 59.4
84
1956 6.2
30
1996 55.5
85
1916 6.1
31
1998 55.2
86
1907 5.7
32
2007 52.5
87
1965 5.0
33
2011 43.3
88
1962 4.8
34
1993 30.8
Diagram van alle Warmtegetallen zomers 1901 - heden
Over de herfsten door de eeuwen heen heb ik nog niet zoveel informatie. Kijk vooral eens naar onderstaande
grafiek met alle gemiddelde herfsttemperaturen van de laatste 3 eeuwen. Net als bij de andere seizoenen
zien we dat er de laatste 30 jaar veel meer warme herfsten zijn geweest dan voorheen en maar weinig koude. In 2006 zelfs een
enorme uitschieter, véruit de warmste sedert 1706. Dat terwijl 2005 al een evenaring van het oude record
uit 1731 was! Het oude record lag zo'n 1,9 graden boven normaal, 2006 was zelfs 3,5 graden boven normaal!
De herfst van 2014 is de op 1 na warmste geworden, 2.4 graden boven normaal, als 2006 er niet was zou 2014
ruimschoots recordwarm zijn geweest!
In de laatste 25 jaar was alleen 1993 nog een echt koude herfst, maar net geen 'top 10' herfst. In dat jaar leverde
november flink winterweer en zelfs schaatstweer, De Bilt telde 5 ijsdagen met temperaturen tot -9 graden.
In 1921 volgde na een zeer warme oktobermaand een uitermate koude november, waarbij het op de laatste 2 dagen
14 graden vroor! Winterweer in de herfst, met sneeuw en vroeg dichtvriezende wateren, kwam in de 18e en 19e
eeuw een stuk regelmatiger voor. Daarna ook rond 1920 nog een aantal zeer koude herfsten.
Maar, zoals we in het diagram zien, komen echt koude herfsten tegenwoordig dus nauwelijks meer voor.
Grafiek van alle gemiddelde herfst temperaturen van 1706 t/m heden in Nederland: 2006 was een enorme uitschieter
naar boven, en 2014 werd op 1 na warmste.
Deze laatste is een aardige site met per dag de hoogst en laagst gemeten temperaturen voor die dag, uitrekenen van warmste/koudste, natste/droogste en zonnigste/somberste jaren over een zelf gekozen datuminterval en meer.
N Normaal: Gemiddelde maandtemperatuur binnen 0,5 graden van het gemiddelde over de 20e eeuw. 
