Klimatologische cijfers Nederland

Komen er horrorwinters? De 'koudere' winters van de laatste jaren en hoe het vroeger was

Koude lente 2013 - en de opwarming dan? Koude lentes in historisch perspectief

Sinds 1989 bijna louter warme zomers

Opwarming in Nederland? De zeer warme jaren na 1987.

Herfsten door de eeuwen heen

Diagrammen maand temperaturen - het warmere weer sinds 1988 in beeld gebracht

Enkele interessante links

>>> naar pagina het Weer - Actueel en de laatste zomers, winters, lentes, herfsten in Nederland

>>>Naar pagina: Alle grafieken met maand- en seizoengemiddelde temperaturen, koudegetallen, enz.

Glazen bol-kijkers
Elk jaar in de herfst komen de glazenbol kijkers weer. De weergoeroes die ons weten te vertellen dat we een horrorwinter tegemoet gaan, ja, de winter van 2014 zou wel eens de de koudste winter in honderd jaar kunnen worden! Ten eerste hebben deze mensen werkelijk geen flauw benul hoe koud winters in het verleden wel eens geweest zijn! Bedenk dat het in vroeger tijden soms voorkwam dat het 3 maanden winterde, van tijd tot tijd ijzig was, Zuiderzee en grote rivieren wekenlang konden dichtvriezen, en er soms tot ver in maart nog geen scheepverkeer mogelijk was! Ten tweede bleek de winter van 2014 in onze contreien juist extreem zacht uit te vallen, niks horrorwinter!

Rond 2013 vernamen we uit de media regelmatig dat we de laatste jaren weer koudere winters beleven, ja, de winters van de laatste jaren waren bar! Zal het klimaat nu echt wel opwarmen, is het niet zo dat de temperatuurstijging afvlakt?

Hoe bar waren de laatste paar winters nu echt? En hoe zit het met de temperatuurstijging?
Daartoe kijken we eens naar de gemiddelde temperaturen van alle winters van de laatste ruim 300 jaar, de periode 1707 t/m 2015. En tevens naar het lopende 30 jaar gemiddelde.
In de grafiek linksonder kunnen we alle gemiddelde wintertemperaturen van 1707 t/m 2015 aflezen. Een aantal jaren staan expliciet aangeduid. We zien hoe streng de winter van 1963 was, even koud als de winter van 1830. Rond 1800 kwamen strenge winters duidelijk veel algemener voor dan tegenwoordig - we spreken van de kleine ijstijd.
Vóór 1988 kwamen er maar 6 winters voor die de 5,0 graden haalden, sinds 1988 zijn daar 9 bijgekomen, waarvan 4 recordwarme winters! De winter van 1996 was streng te noemen, maar valt in het niet bij 1963.
En dan die koudere winters van de laatste jaren...? nou ja, 2010 was inderdaad vrij koud te noemen. Vooral de vele sneeuw toen gaf die winter een 'bar' karakter. Bijzonder koud was het echter niet. De overige winters, zoals die van 2011 en 2013, waren eerder normaal te noemen.

En bekijken we dan eens het 30-jaar voortschrijdend gemiddelde van de wintertemperatuur in Nederland, zie de grafiek rechts. Het eerste punt in die grafiek betreft het gemiddelde over de periode 1707 t/m 1736, het laatste punt de periode 1986 t/m 2015. Het koudst was het van 1776 t/m 1805: de 2e dip kleine ijstijd - de eerste dip was rond 1600, maar toen werd de temperatuur nog niet gemeten. Rond 1800 was de gemiddelde wintertemperatuur in Nederland ca 1,2 graden! Ter vergelijking: de 'koudere' winters van 2010 - 2013 hadden gemiddelde temperaturen van 1.1 graden (2010), 2.3 (2011), 4.1 (2012) en 2.9 (2013); het koudst waren 1830 en 1963 (beide -3.1), het warmst 2007 (6.5).

Vlakt de temperatuurstijging af?
In de afgelopen 25 jaar is het 30 jaar gemiddelde van de wintertemperatuur verder gestegen van 2,6 naar 3,7 graden. Aangezien de komende jaren oa de koude winters van 1985 (0.2 graden, met Elfstedentocht), 1986 (1.5 graden, met Elfstedentocht) en 1987 (1.5 gr) afvallen, zal het 30-jaar-gemiddelde vrijwel zeker verder stijgen, tenzij we al snel een paar koude Elfsteden-winters in het verschiet hebben!
Vlakt de temperatuurstijging dus af? Er is werkelijk niets wat daarop wijst! Eerst maar eens het jaar 2018 afwachten, 30 jaar na 1988...

Winter 2014 en 2015 Update 16 mrt 2015
De winter van 2014 is in delen van Canada en de VS (m.n. het noord-Oosten) van tijd tot tijd erg koud geweest, en met barre sneeuwstormen. In Chicago zelfs de op 2 na koudste winter in ca 120 jaar! In andere delen van de VS echter was het juist extreem zacht, in California zelfs recordwarm! In Nederland en West Europa is de winter van 2014 extreem zacht uitgevallen, op een gedeelde 2e plaats van alle winters sedert 1707. Met een record laag aantal van 10 vorstdagen en een koudegetal dat op 0,0 bleef steken. Zie winteroverzicht op De extreem zachte Winter van 2014 . Ook de winter van 2015 is wederom zacht uitgevallen in Nederland.

Koude lente van 2013

De lente van 2013 was koud - gemiddelde temperatuur 7,4 graden, de koudste sinds 1970! Een 7e plaats van de koudste lentes sinds 1901, een gedeelde 53e plaats sinds 1706. Dit kwam vooral door de zeer koude maartmaand en de vrij kille meimaand. April was qua temperatuur nog tamelijk normaal. De periode 11 - 31 maart was de koudste in zijn soort in ruim een eeuw! (wat meer lente 2013 details, zie De koude Lente van 2013 ).

Maar...de klimaatopwarming dan? Hoe zit het daar mee?

In de laatste 25 jaar - sinds 1988 - waren vrijwel alle lentes warmer dan het 20e eeuwse gemiddelde, behalve 1996 en 2013. Maar liefst 12 van de 25 lentes sinds 1988 waren warmer dan 10,0 graden, iets dat van 1706 tot 1988 slechts 8 keer in 280 jaar voorkwam(!). De lente van 2013 was 1 graad onder het 20e eeuwse gemiddelde, terwijl de recordwarme lentes van 2007, 2009 en 2011 daar ruim 2 tot ruim 3 graden boven lagen! Het lente gemiddelde sinds 1988 (25 jr) is inmiddels zodanig gestegen dat er zeker 20 a 25 koude lentes a la 2013 achter elkaar(!) nodig zijn om op het temperatuurniveau van de 20e eeuw terug te komen! Zie de grafiek rechtsonder in dit artikel!

Historisch koud lenteweer...

In de 20e eeuw hebben we nog wel eens kouder weer in de lente gehad dan in 2013: in 1983 kwam de eerste (en tevens enige) dag met >20 graden pas op 31 mei. Op 11 april 1978 viel er 10 centimeter sneeuw en In 1979 viel zelfs in de eerste dagen van mei nog sneeuw. De koudste lente van de 20e eeuw was die van 1962 met gemiddeld 6,5 graden, tegen 8,5 graden normaal in de 20e eeuw (tegenwoordig is 9,5 graden 'normaal'). Deze zeer koele lente werd ook nog gevolgd door een zeer koele zomer, en de legendarisch strenge winter van 1963!

In de 18e en 19e eeuw kwamen nog veel koudere lentes voor, schaatsen in maart kwam regelmatig voor en soms kon men zelfs begin april nog de bevroren vaarten over! Zoals de lente van het extreem koude jaar 1740 (5,0 graden), toen mei zo koud was dat er nog regelmatig sneeuw viel en in juni 1740 het gras nog niet wilde groeien! In de lente van 1845 (5,1 graden) was het vooral maart die extreem koud was: met Pasen (23 mrt) was de Zuiderzee nog dichtgevroren en er werd een paasontbijt op het bevroren IJ in Amsterdam gehouden!
Meer over extreme lente kou in vroeger tijden zie ook Winterweer in maart - met paarden over de bevroren rivieren...

Beeld van de lente van 2013

Om de lentes in historisch perspectief te zetten, enkele getallen (zie ook de grafiek rechts)

Gemiddelde lente temperaturen (sedert 1706):

Temp. Jaar:
5.0 -> 1740 koudste lente ooit
5.1 -> 1845 op 1 na koudst
...
6.5 -> 1962 Koudste in 20e eeuw (13e in 3 eeuwen)
...
7.4 -> Lente 2013 koudst in 40 jaar; Lente 1970; (1984: 7,5)
...
8.5 -> Gemiddelde alle lentes 20e eeuw
...
9.5 -> Huidige normale gemiddelde (1981 t/m 2010)
...
10.7-> 1862,1811, warmst in periode 1706-2006
10.8-> Lente 2009
11.0-> Lente 2011
11.7-> Lente 2007, recordwarm

KNMI site: overzicht Lente 2013

In 2011 in 2012 hebben mensen de zomer ervaren als erg koel en zeer wisselvallig, 2013 leverde weer een fraaie zomer. Hoe warm waren de zomers volgens de cijfers? Als er sprake is van opwarming, zijn de zomers de afgelopen jaren dan ook warmer geworden?
In Nederland bestaat inmiddels een lange temperatuur meetreeks. Gemiddelde maandtemperaturen zijn bekend sinds 1706; sinds 1850 weten we ook aantallen zomerse (>25 graden) en tropische (>30 graden) dagen. Verder is het zogenaamde Warmtegetal een aardige maat voor de totale hoeveelheid zomerse warmte.

De laatste paar jaar
De zomers van 2013, 2014 en 2015 vielen erg warm uit, zij het in 2013 na een erg koude lente en in 2014 met een kille en natte 2e augustushelft. De zomer van 2011 leverde langdurige wisselvallige perioden, soms met veel regen en lage temperaturen. Toch was de gemiddelde zomertemperatuur toen uiteindelijk 16,3 graden, een waarde die in de 20e eeuw heel normaal was! Bovendien kende 2011 een extreem warm voorjaar en een zeer warme nazomer, met zelfs op 1 en 2 oktober nog zomerse dagen. Uiteindelijk telde het jaar 2011 als geheel 20 zomerse dagen, in de 20e eeuw een heel normaal aantal in een jaar!
Ook in de zomer van 2012 weer veel wisselvallig weer, vooral in juni en juli. Augustus 2012 was daarentegen warm, maar nog wel met veel buien. In totaal werden toen 24 zomerse dagen geteld.
Vergelijk dat eens met de zomers van 1962, 1965 en 1956, toen er in het hele jaar maar 4 zomerse dagen voorkwamen! De Julimaanden van 1907, 1919, 1954, en 1965 telden zelfs maar 6 dagen boven de 20 graden (in de kille juli van 2011 waren dat er nog altijd 16)! Augustus 1956 en 1912 kwamen tot slechts 5 dagen boven de 20 graden! Ondenkbaar tegenwoordig! De als erg kil ervaren Augustus 2014 telde er nog altijd 17.

Nog wat cijfers... kijken we eens naar de periode 1901 t/m 1988 in vergelijking met de periode vanaf 1989 (de afgelopen 27 zomers).

Periode 1901 t/m 1988

Periode 1989 t/m 2015

De grafiek hieronder toont alle gemiddelde zomer temperaturen sinds 1706. We zien dat bijzonder koude zomers, zoals in 1907 of 1956, tegenwoordig niet meer voorkomen. Eigenlijk hebben we de laatste 25 jaar, behalve in 1993 dan, louter warme zomers gehad...

Warmtegetal
het Warmtegetal is een maat voor de 'totale hoeveelheid zomerwarmte' in een jaar:
Bereken per dag de gemiddelde temperatuur van die dag (het gemiddelde over 24 uurlijkse metingen). Als het boven de 18 graden ligt, tel het meerdere daarover op bij het warmtegetal.
Dus: een dag met een gemiddelde temperatuur van 20,2 graden levert 2,2 punten op voor het warmtegetal.
De warmste zomer vanaf 1901 (1947) kwam tot warmtegetal 223.0, de koudste (1962) tot slechts 4,8. De zomer van 2011 scoorde met 43,3 aan de lage kant, maar in de 20e eeuw was dat een heel gemiddelde waarde. De zomers van 2012 t/m 2015 scoorden waarden tussen de 86 en 102 en waren daarmee 4 warme zomers op rij, ook 2012 die bij de mensen toch een wat koele en wisselvallige indruk maakte!

Verder kijkend naar het warmtegetal valt het volgende op:

• 18 van de 27 zomers na 1988 scoren warmtegetal > 80, iets dat vóór 1989 slechts 12 van de 88 zomers voor elkaar kregen!



Hieronder heb ik de zomers sinds 1901 gesplitst in 2 ranglijsten: de warmste zomers volgens het warmtegetal van 1901 t/m 1988, en de warmste zomers van 1989 t/m 2015 (zie tabellen hieronder). Kijk eens naar deze tabellen, en let op het grote verschil tussen de zomers van vóór 1989 en de zomers vanaf 1989:

• Een 'gemiddelde' zomer van voor 1989 scoorde een warmtegetal 45: de helft van de zomers was kouder, de helft warmer

• Na 1988 waren van de 27 zomers (1989 t/m 2015) nog slechts 2 zomers die onder de 45 scoorden, de overige 25 waren warmer!

• Een 'gemiddelde' zomer sinds 1989 (de nummer 14) scoorde een warmtegetal 90,7, dit is 2 x zo hoog als vóór 1989!

Wat betreft de zomerwarmte in de laatste ruim 25 jaar mogen we dus echt niet klagen: de zomers zijn gemiddeld stukken warmer dan voor 1989 het geval was!